PROW po nowemu, czyli Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej (PS WPR)
Przez lata Program Rozwoju Obszarów Wiejskich w skrócie PROW wpisał się na stałe do słownika wszystkich podmiotów związanych bezpośrednio lub pośrednio z rolnictwem, stając się prawie synonimem dla programów wspierających w różny sposób rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich.
Nowa perspektywa finansowa na lata 2023-2027 wiązać się będzie oczywiście nie tylko ze zmianą nazewnictwa, ale przede wszystkim ze zmianą głównego dokumentu stanowiącego podstawę ubiegania się przez Polskę o środki finansowe z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).
Budżet Planu Strategicznego w latach 2023–2027 to 25,125 mld euro, z czego na płatności bezpośrednie przeznaczonych zostanie ponad 17 mld euro.
Projekt PS WPR w dniu 22 grudnia 2021 roku formalnie został przekazany do Komisji Europejskiej w celu jego akceptacji. W dniu 15 lipca 2022 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowało o zakończeniu negocjacji z Komisją Europejską w zakresie uwag przez nią zgłoszonych do projektu Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027 (PS WPR). Rozpoczęcie wdrażania PS WPR powinno zatem nastąpić od 2023 roku.
Przygotowywany do wdrożenia Plan Strategiczny jest dokumentem bardzo obszernym pod względem tematycznym, dlatego też jego pełne przedstawienie nie jest możliwe w obrębie jednego artykułu i wymaga wyodrębniania i nieco szerszego omówienia wybranych treści.
Podobnie jak to miało miejsce we wcześniejszych okresach (2004-2006, 2007-2013 i 2014-2020) wsparcie skierowane będzie do szerokiego grona odbiorców, głównie rolników, ale także do przedsiębiorców i jednostek samorządu terytorialnego.
W Planie Strategicznym zaprojektowano szereg instrumentów wspierających dochodowość i odporność, szczególnie mniejszych gospodarstw. Poza płatnościami bezpośrednimi realizowane będzie wsparcie inwestycyjne oraz wsparcie w zakresie instrumentów zarządzania ryzykiem i zapobiegania ASF. Wspierana będzie lepsza organizacja łańcuchów dostaw, rozwój małego przetwórstwa, uczestnictwo w krajowych i unijnych systemach jakości produkcji żywności. Zaprojektowano „interwencje” zachęcające rolników do stosowania podwyższonych norm w produkcji rolniczej, przyjaznych środowisku metod produkcji, ograniczających emisje CO2, poprawiających jakość gleb, zwiększających retencję wody. Wspierane będą inwestycje do powtórnego obiegu wody i ograniczające zużycie energii w produkcji.
Podstawowe wsparcie dochodu udzielane rolnikom stanowiące instrument stabilizujący ich dochody, a co za tym idzie, uodparniający na wahania rynkowe cen środków produkcji oraz produktów rolnych stanowić będą interwencje w postaci dopłat bezpośrednich, zawierających komponenty:
* podstawowego wsparcia dochodów,
* uzupełniającego, redystrybucyjnego wsparcia dochodów,
* uzupełniającego wsparcia dochodów dla młodych rolników,
* schematów na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt (Ekoschematy),
* wsparcia dochodów związanego z wielkością produkcji (płatności związanych z wybranymi sektorami produkcji).
W nowej perspektywie przewidziano również element wsparcia w postaci płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami
Dodatkowo przewidziano w ramach Planu strategicznego Interwencje sektorowe ukierunkowane na szczególnie wrażliwe sektory:
* owoce i warzywa,
* produkty pszczele.
Bardzo ważnym z punktu widzenia rolników będzie również element interwencji na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, zawierający zróżnicowane zobowiązania związane ze środowiskiem, klimatem i inne zobowiązania w dziedzinie zarządzania. Swoje miejsce znalazły tu interwencje związane z:
* ochroną cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000,
* realizacją zobowiązań zalesieniowych z PROW 2004-2006, PROW 2007-2013, PROW 2014 -2020,
* rolnictwem ekologicznym,
* ochroną cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000,
* ekstensywnym użytkowaniem łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000,
* zachowaniem sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych,
* zachowaniem zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie,
* zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie,
* bioróżnorodnością na gruntach ornych,
* premiami z tytułu zalesień i zadrzewień oraz systemów rolno-leśnych,
* realizacją zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych wdrażanych w ramach Działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego PROW 2014-2020. Pakiet 4.Cenne siedliska i zagrożone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000,
* realizacją zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych wdrażanych w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 (PROW 2014-2020). Pakiet 5. Cenne siedliska poza obszarami Natura 2000,
* realizacją zobowiązań rolno-środowiskowo-klimatycznych wdrażanych w ramach Działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 (PROW 2014-2020). Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone.
Poza „podstawowym”, „sektorowym” i „środowiskowym” wsparciem gospodarstwa rolne będą mogły liczyć w nadchodzącej perspektywie na niezbędne, szeroko rozumiane, wsparcie inwestycyjne w postaci „interwencji”:
* Inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność (dotacje),
* Inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność (Instrumenty finansowe),
* Infrastruktura na obszarach wiejskich oraz wdrożenie koncepcji inteligentnych wsi,
* Zalesianie gruntów rolnych,
* Tworzenie zadrzewień śródpolnych,
* Zakładanie systemów rolno-leśnych,
* Zwiększanie bioróżnorodności lasów prywatnych,
* Inwestycje poprawiające dobrostan bydła i świń,
* Inwestycje w gospodarstwach rolnych w zakresie OZE i poprawy efektywności energetycznej,
* Inwestycje zapobiegające rozprzestrzenianiu się ASF,
* Inwestycje przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu,
* Rozwój małych gospodarstw,
* Rozwój współpracy w ramach łańcucha wartości (dotacja) – w gospodarstwie,
* Rozwój współpracy w ramach łańcucha wartości (Instrumenty finansowe) – w gospodarstwie,
* Rozwój współpracy w ramach łańcucha wartości (dotacja) – poza gospodarstwem,
* Rozwój współpracy w ramach łańcucha wartości (Instrumenty finansowe) – poza gospodarstwem,
* Scalanie gruntów wraz z zagospodarowaniem poscaleniowym,
* Rozwój usług na rzecz rolnictwa i leśnictwa (Instrumenty finansowe),
* Premie dla młodych rolników.
Oczywiście powyższe wypunktowanie nie odzwierciedla w pełni wszystkich aspektów projektowanego Planu Strategicznego i ma na celu zainicjowanie w świadomości czytelników zainteresowania przedmiotowym dokumentem. Projekt planu strategicznego wskazuje dość znaczące zmiany w odniesieniu do odbiorców, zakresu i form oferowanego wsparcia, dlatego, też w kolejnych artykułach cyklu podjęta zostanie próba przybliżenia wybranych interwencji.
Źródło: Projekt Planu Strategicznego dla WPR na lata 2023-2027 (wersja 1.1)
Fot. gov.pl
Łukasz Piotrowski
Gł. specjalista ds. ekonomiki
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie
SIERPIEŃ 2022